فهرست
 
مقدمه
 
پیشینه تاریخی باغ ایرانی
 
باغ سازی ایرانی
 
پردیس ایرانی چیست؟
 
باغ ایرانی- هندسه، ساختار و نظام
 
باغ ایرانی نمادی از هنر و تمدن
 
ایرانی
 
عناصر باغ ایرانی
 
باغ ایرانی در معماری شهری
 
باغ های ایران و هند
 
با غهای پادشاهان بزرگ
 
الگوهای باغ های ایرانی
 
ویژگی باغها
 
نقشه های باغ های ایرانی
 
باغهایی از جنس دعا
 
انسان و طبیعت
 
معرفی چند باغ
 
باغ فین کاشان
 
باغ چهل ستون
 
باغ دولت آباد یزد
 
باغ نیاوران
 
باغ ارم
 
باغ فردوس
 
باغ نگارستان
 
عمارت هشت بهشت
 
باغ قوام
 
پارک جمشیدیه
 
پارک لاله
 
پارک شفق
 
تأثیر باغ ایرانی بر سایر هنرها
 
تقسیم بندی باغها در جهان
 
باغهای معلق بابل
 
تقلید خوب یا ابداع بد
 
منابع
 
 
 
مقدمه
 
شاید یکی از اولین اقدامات بشر در عرصه معماری منظر باغ سازی بوده باشد، مرحله ای که انسان ها اقدام به ایجاد فضای سبز مصنوع می کنند و نهایتاً به باغ ها و پارک های امروزی می انجامد. باغ سازی در کشورهای مختلف سابقه دیرینه ای دارد.
 
هنر باغ سازی با تقدم و تاخر زمانی در کشورهایی نظیر ژاپن، ایران، انگلیس، فرانسه و ایتالیا وجود داشته است و در هر یک از این کشورها، این هنر به روش ها و شیوه های خاص خود انجام می گرفته است. به عنوان مثال در باغ های ژاپنی دخل و تصرف زیادی در طبیعت نمی شود و همه چیز همان گونه که هست، نهایت کمال و زیبایی را القاء می کند. برای مثال هریک از اشکال و ابعاد سنگ، در باغ ژاپنی معنای نمادین مشخصی دارد. سنگ بزرگ نشان کوه است، سنگ های تیز و سرکش نشان آتش و سنگ های صیقلی نمادی از آب. درباره باغ های معلق بابل هم بسیار شنیده ایم. باغ هایی که حاکم بابل، بخت النصر، برای ملکه خود ساخته بود. باغ هایی در چندین طبقه با تراس های وسیع درختکاری شده که بسیار شگفت انگیزتر نحوه آبیاری این تراس ها در سال ۶۰۰ ق . م . است.
 
در اصول باغ سازی اروپا اما، نسبت به باغهای شرقی دخل و تصرف بیشتری انجام می شود. باغ های تراس بندی شده ایتالیایی نمونه بارزی از این تصرفند، به این معنی که باغ در سطوح مختلف ساخته می شود. باغ های هندسی و غیرهندسی انگلیسی که از خطوط منظم یا منحنی وار و درهم پلان آنها پیداست که طراح سعی در اعلام حضور خود داشته است. اینها عمدتاً باغ هایی هستند با درختان هرس شده به اشکال مختلف و مجسمه های سنگی که هر از گاهی سر بر می آورند.
 
پیشینه تاریخی باغ ایرانی
 
هر شهر و قصری در ایران قدیم باغ‌هایی داشت که بسیاری از آنها عمومی بوده و همه آنها برای مراسم نوروز گشوده می شدند. باغ ایرانی دارای محوطه‌های باز بوده و به صورت چهارراه‌های بزرگی که در میان آنها، آب‌نمایی برای نوشیدن آب وجود داشت و میدان مرکزی یک پارک بزرگ بود، گرداگرد آن درختان تبریزی بلند با آلاچیق پوشیده از یاسمن و گل‌سرخ قرار داشت.
 
باغ از زمان‌های قدیم بخش اساسی از زندگی ایرانیان و معماری کشوربوده و در موجودیت آتشکده‌های بزرگ و تقویت نمادین آنها، سهم داشته است. از زمان سومریان، باغ، معبد و قصر سلطنتی را احاطه می کرد.
 
 ایرانیان به منظور بهره‌گیری نسبی از منابع آب، با قدرت تخیل و ابداع، چاره اندیشی کرده بودند و کاریزهایی عمیق که از ۸۰ الی ۱۲۰ کیلومتر طول داشته، حفر می کردند. حتی در ۳۵۰۰ سال پیش از میلاد، آرایش سفال پیش از تاریخ، علاقه شدید به آب و حاصلخیزی را نشان می‌دهد. این نقش های کهن، همه عناصر آن را به صورت واقعی یا نمادی، ثبت کرده‌اند : کوه، ابر، برکه، جنگل، پرندگان آبی و درختان که هدف عمده از آنها دریافت پاسخ مساعد از قدرت‌های آسمانی بود.
 
در سفال سامرا، طرح نمونه‌وار باغ دیده شده است؛ به صورت دو نهر متقاطع با پرندگان و درختان در هر یک از چهارگوشه. در مفرغ‌های لرستان (حدود هزار سال قبل از میلاد) . باز درخت را همراه با آب روان ترسیم کرده‌اند که مطلوبترین منظره در یک سرزمین خشک است. پس از آب، درختان مهمترین نقش را در شکل‌گیری باغ ایرانی دارند. ایرانیان قدیم معتقد به فرشته مقدسی بودند به نام (اوروزا) که صدمه زدن به گل و گیاه، موجب ناراحتی و خشم او می‌شد.
 
 کوروش کبیر در سارد، باغ بزرگی ساخته و به دست خود در آن درخت کاشته بود. گزنفون در کتاب خود به نام (اکونومیگوس) نقل کرده است که کوروش شخصاًُ لیزاندر را به تماشای باغ خود در سارد برده است که لیزاندر از مشاهدة زیبایی درخت‌ها، نظم و دقت فواصل آنها و مستقیم بودن ردیف‌ها ، زاویه‌ها و روایح معطر و متعددی که هنگام گردش به مشام آن دو می رسیده، تحسین و تمجید می‌کند.
 
باغ‌های هخامنشی دارای طرح‌های مستطیل دقیق با خیابان‌ها و درختان متقاطع بود. سنگ نگاره‌های به جا مانده از دوران هخامنشی با درختان راست قامت، به خوبی اهمیت باغ در میان ایرانیان و نیز نظم هندسی موجود در باغ‌های ایرانی را نشان می‌دهند. باغ در عصر شاهنشاهی ساسانیان نیز بر پایه اصول گذشته شکل می‌گیرد. ترکیب هندسی منظم، میان عرصه اصلی، خیابان‌های عمود برهم و کرت‌های راست گوشه، باغ‌ها بسیار وسیع بودند و با دقت طراحی و مراقبت می‌شدند و گاه نزدیک به ۲۵ کیلومتر مربع مساحت داشتند.
 
باغی که توسط خسرو پرویز پس از هفت سال کار ایجاد شد، اصلاحی جسورانه و زیبا در محیط بود. در دوران اسلامی، باغ‌های انبوه کاخ ها را احاطه می‌کردند و از لحاظ معماری به عنوان بخشی از آن محسوب می‌شد، به صورتی که باغ تمامی جوانب اصلی بنا را به صورت قرینه فرا می‌گرفت. سراسر محوطه به قطعات مستطیلی تقسیم می‌شد که از میان آنها جوی‌های کوچکی می‌گذشت . این ‌باغ‌ها به پیروی از پیشینیان ایرانی ساخته می‌شدند.
 
 از همان سده‌های نخستین هجری، باغ‌سازی به شیوة ایرانی به فراسوی مرزها می‌رود و به مرور زمان گسترة خود را وسیع‌تر می‌کند. باغ‌های زیبای آندلسی (الحمرا) و باغ‌های بابری کشمیر نمونه‌هایی از باغ‌هایی هستند که تحت تأثیر باغ‌سازی ایرانی شکل گرفتند. شیوة باغ‌سازی در کشورهای شرقی از باغ‌سازی ایران الهام گرفته است. بابرشاه از شاهان مغولی حاکم بر هند شیوة باغ‌آرایی ایرانی را به سرزمین هند برد و باغ‌هایی در آگرا واقع در شمال هند احداث کرد که معدودی از آنها تا به امروز موجود است و سپس جهانگیر یکی از جانشینان وی چندین باغ در منطقه کشمیر ایجاد نمود.
 
در کتاب تاریخ تمدن ـ عصر ایمان ـ ویل دورانت آمده که باغ به سبک ایرانی مورد تقلید سایر ملل نیز قرار گرفت و هم در بین اعراب و مسلمانان و هم در هندوستان رواج یافته است و در قرون وسطی موجب الهام اروپائیان گردیده است. در اروپای قرون وسطایی که در شهرها به باغ عمومی و فضای سبز مفهومی نداشت، بیشتر شهرهای ایران در محاصرة باغ‌های سرسبز و انبوه که پناهگاهی برای آسایش ساکنان آنها بوده است و از نظر زیبایی، طراوت و داشتن باغ‌های بزرگ و بی‌شمار در دنیای آنروز به خود می‌بالیده‌اند.
و....